داتیس
نام سرداری از مردم ماد و از سرداران داریوش بزرگ .داتیس سرداری از مردم ماد و از سرداران داریوش هخامنشی وی نیز پدر هرماتیز از فرماندهان سواره نظام خشایارشاست
تیسافرن بزرگترین رامیار ایران روزگار هخامنشی
تیسافرن (چیثرافرنه به پارسی باستان) (کشته شده به سال ۳۹۵ پیش از زایش) سردار ایرانی و شهربان یا ساتراپ لیدیه و کاریا ( استان با ارزش آسیای کوچک جای گرفته در ترکیه کنونی) و برادر استاتیرای یکم همسر اردشیر دوم هخامنشی بود.
تیسافرن ازخاندان هیدارنس (یکی از شش یار داریوش بزرگ در نابودی مغ (بود. روزگار فرمانروایی تیسافرن بر آسیای کوچک با دگرگونی‌های مهینی در کهن نگاری ایران و یونان همزمان بود. این تقارن تیسافرن را به یکی از بازیگران مهادین رامیاری دربار هخامنشی در چالش جانشینی داریوش دوم و نیز یکی از چهره‌های ساستاریک کارا در جنگ‌های پلوپونزی یونان چهره نمود. تیسافرن در سال ۴۱۳ پیش از زایش از سوی داریوش دوم مأمور گرد آوری باج دیر کرده ایونیه گردید.
رفتار با زنان یونانی ها
یکی از راستینگی‌ها دیگر درباره‌ی گشایش یونان ارجی است که ایرانیان به زنان یونانیان گذاشتند و به پیروی از آیین دیرینشان به زنان کشور شکست خورده دست درازی ننمودند.
سربازان ایرانی در راه لشگر کشی به یونان، دست کم یک سال و به گفتاری بیش از یک سال از زن های خود دور بودند و بیشتر آنها جوان به شمار می‌آمدند و در دوره‌ای از زندگی به سر می بردند که مردان بشدت گراینده به زن می‌شود.
گشایش آتن
داریوش یکم در واپسین سالهای زندگی خود می‌خواست برای کینخواهی و تاوان گیری از یونانیان برای به تاراج بردن و به آتش کشیدن سارد پایتخت لیدیه که بخشی از ایران در آن روزگار بود، به یونان لشگر کشی نماید، ولی مرگ نگذاشت این کار ار انجام دهد. پس از او پسر وی خشایارشا در پی آن بر آمد که داد خواهی و کار پدر را به سرانجام برساند و به آتن لشگرکشی نماید.
نگاهی به سنگنبشته خشایارشا در وان ترکیه
اهورامزدا خداییست بزرگ، بزرگترین خدایان
که زمین را آفرید
که آسمان را آفرید
شاهنشاهی هخامنشی
در اینجا کوشش بر این داریم تا نگاهی کوتاه، کارآمد و سودمند به زندگانی و برخی کار های انجام شده در زمانه هخامنشان بویژه چند تن از شاهان نخستین این شاهنشاهی پرآوازه داشته باشیم. زندگی مردمان آن زمان دستخوش دگرگونی های بسیاری بود، هخامنشیان آرامش و آسودگی و شهرنشینی را برای مردمان روزگار خود به ارمغان آورده اند.
هخامنشیان خاندان پرآوازه ای بودند که برای نخستین بار بر سراسر ایران و بی‌گمان بر بخش پهناوری از جهان فرمانروایی می کردند. کارسازی هخامنشیان بر فرمانروایی های آینده و همچنین به دانش آدمیان و پیشرفت شهریگری بر کسی پوشیده نمی باشد و مردمان کنونی بسیاری از داشته های خود را وام‌دار هخامنشیان می باشند.
کانال خشایارشا
در سال 480 پیش از زایش، در پی تازش آتنی ها به زیگورات سارد، خشیارشا به یونان لشکرکشی نمود،وی دستور به حفر آبراهی شگفت انگیز را داد که اکنون پس از گذشت دو هزاره باره نگرش باستان شناسان نهاده شده است.در هنگام لشکرکشی بزرگ خشایارشا به یونان به فرمان وی دو مِهراز ایرانی بنام آرتاخه پسر آرتائوش و بوباروش پسر مگابازوش دماغه کوه آتوس را در یونان شکافته و ترعه ای ساختند و گشادی این ترعه آنچنان بود که دو رزم ناو بزرگ ایرانی آن زمان میتوانستند پهلو به پهلو از این آبراه گذر کنند. انگیزه ارتش ایران در زمان هخامنشی از ساخت و ساز این آبراه این بود که تنگه ای را که شبه جزیرة اکته/ Acté (کوه آتوس/ Athos) را به کالخدیک می پیوست، برش کنند و از آن بگذرند.
دستکاری در کهن نگاری برای آسیب رساندن به خشایارشا
دانشنامه بریتانیکا در نوشتار مربوط به عید پوریم می‌نویسد: حقیقت تاریخی این واقعه کتاب مقدس، معمولاً مورد سوال می‌باشد. در مورد جشن پوریم، نیز هرچند مشخص است که عید پوریم تا حدود قرن دوم میلادی به سنتی تثبیت شده در میان یهودیان تبدیل شده بوده، ریشه تاریخی این جشن ناشناخته است.
بگفته تاریخچه دنیای کتاب مقدس چاپ دانشگاه آکسفورد، اگر چه برخی بنیادگرایان کتاب استر را تاریخی می پندارند ولی ژانر ادبی کتاب استر، همانند اکثر کتاب دانیال از نوع رمان بوده‌است. نه نویسندگان این کتاب قصد بازگو کردن حوادث گذشته را داشتند، و نه انتظار داشتند که خوانندگان آن را به عنوان تاریخ قلمداد کنند؛ شخصیتی به نام استر وجود خارجی نداشته است. با توجه به ژانر ادبی کتاب چند سؤال مربوطه اینها است که «چه کسی این کتاب را نوشته؟ قصد آنها از نوشتن این کتاب چه بوده و تا چه حدی به آن رسیده‌اند؟ مخاطبان این کتاب چه کسی بوده؟ از مقایسه این کتاب و مخاطبان آن با موارد مشابه در دنیای یونانی-رومی چه نتایجی حاصل می‌شود؟»
اهورامزدا خداییست بزرگ، بزرگترین خدایان
که زمین را آفرید
که آسمان را آفرید
که مردم را آفرید
که شادی را برای مردم آفرید
که خشایارشا را شاه کرد
یگانه فرمانروای بسیاری
من خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان
شاه مردمان بسیار
شاه در این زمین دور و پهناور
پسر داریوش شاه هخامنشی
گوید خشایارشا: داریوش شاه که پدرم بود، به خواست اهورامزدا بناهای زیبایی ساخت و او دستور داد این سنگنبشته کنده شود.
اما نوشته‌ای در آن کنده نشد
پس از آن من دستور دادم این نوشته کنده شود.
باشد که اهورامزدا و خدایان دیگر مرا نگاه دارند، شهریاری مرا ، و آنچه که من ساخته‌ام .
گفتار خشایارشا در سنگنبشته وان ترکیه
نام
نام خشایارشا از دو بخش "خشای" به چَم (شاه) و "آرشا" به چَم (مرد) پدیدار شده و به چَم «شاه مردان» است، چَم(معنی) این نام می‌تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است» یا فرمانروای پهلوانان باشد. خشایارشا در زیشمار (سن) سی و چهار سالگی به پادشاهی رسید.
خَشایارشای بزرگ، فرنام به شاه شاهان پسر داریوش بزرگ و آتوسا دختر کوروش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی میان سالهای (۴۸۵ تا ۴۶۵ پیش از زایش) بود.
بیوگرافی و زندگینامه پادشاهان ایران (هخامنشیان)
1 - کورش کبیر :
تاریخ تولد : 576 قبل از میلاد
تاریخ درگذشت : 529 قبل از میلاد
محل دفن : پاسارگاد - فارس
بیوگرافی : کوروش دوم، معروف به کوروش بزرگ، (۵۷۶ - ۵۲۹) شاه پارسی, به‌خاطر جنگجویی و بخشندگی‌اش شناخته شده‌است. کوروش نخستین شاه ایران و بنیان‌گذار دوره‌ی شاهنشاهی ایرانیان می باشد. واژه کوروش یعنی "خورشیدوار". کور یعنی "خورشید" و وش یعنی "مانند". پاسارگاد: «اى رهگذر هر که هستى و از هر کجا که بیایى مى دانم سرانجام روزى بر این مکان گذر خواهى کرد. این منم، کوروش، شاه بزرگ، شاه چهارگوشه جهان، شاه سرزمین ها، برخاک اندکى که مرا در برگرفته رشک مبر، مرا بگذار و بگذر.» تبار کوروش از جانب پدرش به پارس‌ها می رسد که برای چند نسل بر انشان, در جنوب غربی ایران, حکومت کرده بودند. کوروش درباره خاندانش بر سنگ استوانه شکلی محل حکومت آنها را نقش کرده است. بنیاد‌گذار دودمان هخامنشی, شاه هخامنش انشان بوده که در حدود ۷۰۰می‌زیسته است. پس از مرگ او, تسپس انشان به حکومت رسید. تسپس نیز پس از مرگش توسط دو نفر از پسرانش کوروش اول انشان و آریارمنس فارس در پادشاهی دنبال شد. سپس، پسران هر کدام, به ترتیب کمبوجیه اول انشان و آرسامس فارس, بعد از آنها حکومت کردند. کمبوجیه اول با شاهدخت ماندانا دختر آژدهاک پادشاه قبیله ماد و دختر شاه آرینیس لیدیه, ازدواج کرد و کوروش نتیجه این ازدواج بود. تاریخ نویسان باستانی از قبیل هردوت, گزنفون, و کتزیاس درباره چگونگی زایش کوروش اتفاق نظر ندارند. اگرچه هر یک سرگذشت تولد وی را به شرح خاصی نقل کرده‌اند, اما شرحی که آنها درباره ماجرای زایش کوروش ارائه داده‌اند, بیشتر شبیه افسانه می باشد. تاریخ نویسان نامدار زمان ما همچون ویل دورانت و پرسی سایکس, و حسن پیرنیا شرح چگونگی زایش کوروش را از هردوت برگرفته‌اند. بنا به نوشته هردوت, آژدهاک شبی خواب دید که از دخترش آنقدر آب خارج شد که همدان و کشور ماد و تمام سرزمین آسیا را غرق کرد. آژدهاک تعبیر خواب خویش را از مغ‌ها پرسش کرد. آنها گفتند از او فرزندی پدید خواهد آمد که بر ماد غلبه خواهد کرد. این موضوع سبب شد که آژدهاک تصمیم بگیرد دخترش را به بزرگان ماد ندهد, زیرا می ترسید که دامادش مدعی خطرناکی برای تخت و تاج او بشود. بنابر این آژدهاک دختر خود را به کمبوجیه اول به زناشویی داد. ماندانا پس از ازدواج با کمبوجیه باردار شد و شاه این بار خواب دید که از شکم دخترش تاکی رویید که شاخ و برگهای آن تمام آسیا را پوشانید.
