داتیس
نام سرداری از مردم ماد و از سرداران داریوش بزرگ .داتیس سرداری از مردم ماد و از سرداران داریوش هخامنشی وی نیز پدر هرماتیز از فرماندهان سواره نظام خشایارشاست
تیسافرن بزرگترین رامیار ایران روزگار هخامنشی
تیسافرن (چیثرافرنه به پارسی باستان) (کشته شده به سال ۳۹۵ پیش از زایش) سردار ایرانی و شهربان یا ساتراپ لیدیه و کاریا ( استان با ارزش آسیای کوچک جای گرفته در ترکیه کنونی) و برادر استاتیرای یکم همسر اردشیر دوم هخامنشی بود.
تیسافرن ازخاندان هیدارنس (یکی از شش یار داریوش بزرگ در نابودی مغ (بود. روزگار فرمان‌روایی تیسافرن بر آسیای کوچک با دگرگونی‌های مهینی در کهن نگاری ایران و یونان همزمان بود. این تقارن تیسافرن را به یکی از بازیگران مهادین رامیاری دربار هخامنشی در چالش جانشینی داریوش دوم و نیز یکی از چهره‌های ساستاریک کارا در جنگ‌های پلوپونزی یونان چهره نمود. تیسافرن در سال ۴۱۳ پیش از زایش از سوی داریوش دوم مأمور گرد آوری باج دیر کرده ایونیه گردید.
رفتار با زنان یونانی ها
یکی از راستینگی‌ها دیگر درباره‌ی گشایش یونان ارجی است که ایرانیان به زنان یونانیان گذاشتند و به پیروی از آیین دیرینشان به زنان کشور شکست خورده دست درازی ننمودند.
سربازان ایرانی در راه لشگر کشی به یونان، دست کم یک سال و به گفتاری بیش از یک سال از زن های خود دور بودند و بیشتر آنها جوان به شمار می‌آمدند و در دوره‌ای از زندگی به سر می بردند که مردان بشدت گراینده به زن می‌شود.
گشایش آتن
داریوش یکم در واپسین سالهای زندگی خود می‌خواست برای کینخواهی و تاوان گیری از یونانیان برای به تاراج بردن و به آتش کشیدن سارد پایتخت لیدیه که بخشی از ایران در آن روزگار بود، به یونان لشگر کشی نماید، ولی مرگ نگذاشت این کار ار انجام دهد. پس از او پسر وی خشایارشا در پی آن بر آمد که داد خواهی و کار پدر را به سرانجام برساند و به آتن لشگرکشی نماید.
نگاهی به سنگنبشته خشایارشا در وان ترکیه
اهورامزدا خداییست بزرگ، بزرگترین خدایان
که زمین را آفرید
که آسمان را آفرید
کانال خشایارشا
در سال 480 پیش از زایش، در پی تازش آتنی ها به زیگورات سارد، خشیارشا به یونان لشکرکشی نمود،وی دستور به حفر آبراهی شگفت انگیز را داد که اکنون پس از گذشت دو هزاره باره نگرش باستان شناسان نهاده شده است.در هنگام لشکرکشی بزرگ خشایارشا به یونان به فرمان وی دو مِهراز ایرانی بنام آرتاخه پسر آرتائوش و بوباروش پسر مگابازوش دماغه کوه آتوس را در یونان شکافته و ترعه ای ساختند و گشادی این ترعه آنچنان بود که دو رزم ناو بزرگ ایرانی آن زمان میتوانستند پهلو به پهلو از این آبراه گذر کنند. انگیزه ارتش ایران در زمان هخامنشی از ساخت و ساز این آبراه این بود که تنگه ای را که شبه جزیرة اکته/ Acté (کوه آتوس/ Athos) را به کالخدیک می پیوست، برش کنند و از آن بگذرند.
دستکاری در کهن نگاری برای آسیب رساندن به خشایارشا
دانشنامه بریتانیکا در نوشتار مربوط به عید پوریم می‌نویسد: حقیقت تاریخی این واقعه کتاب مقدس، معمولاً مورد سوال می‌باشد. در مورد جشن پوریم، نیز هرچند مشخص است که عید پوریم تا حدود قرن دوم میلادی به سنتی تثبیت شده در میان یهودیان تبدیل شده بوده، ریشه تاریخی این جشن ناشناخته است.
بگفته تاریخچه دنیای کتاب مقدس چاپ دانشگاه آکسفورد، اگر چه برخی بنیادگرایان کتاب استر را تاریخی می پندارند ولی ژانر ادبی کتاب استر، همانند اکثر کتاب دانیال از نوع رمان بوده‌است. نه نویسندگان این کتاب قصد بازگو کردن حوادث گذشته را داشتند، و نه انتظار داشتند که خوانندگان آن را به عنوان تاریخ قلمداد کنند؛ شخصیتی به نام استر وجود خارجی نداشته است. با توجه به ژانر ادبی کتاب چند سؤال مربوطه اینها است که «چه کسی این کتاب را نوشته؟ قصد آنها از نوشتن این کتاب چه بوده و تا چه حدی به آن رسیده‌اند؟ مخاطبان این کتاب چه کسی بوده؟ از مقایسه این کتاب و مخاطبان آن با موارد مشابه در دنیای یونانی-رومی چه نتایجی حاصل می‌شود؟»
اهورامزدا خداییست بزرگ، بزرگترین خدایان
که زمین را آفرید
که آسمان را آفرید
که مردم را آفرید
که شادی را برای مردم آفرید
که خشایارشا را شاه کرد
یگانه فرمانروای بسیاری
من خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان
شاه مردمان بسیار
شاه در این زمین دور و پهناور
پسر داریوش شاه هخامنشی
گوید خشایارشا: داریوش شاه که پدرم بود، به خواست اهورامزدا بناهای زیبایی ساخت و او دستور داد این سنگنبشته کنده شود.
اما نوشته‌ای در آن کنده نشد
پس از آن من دستور دادم این نوشته کنده شود.
باشد که اهورامزدا و خدایان دیگر مرا نگاه دارند، شهریاری مرا ، و آنچه که من ساخته‌ام .
گفتار خشایارشا در سنگنبشته وان ترکیه
نام
نام خشایارشا از دو بخش "خشای" به چَم (شاه) و "آرشا" به چَم (مرد) پدیدار شده و به چَم «شاه مردان» است، چَم(معنی) این نام می‌تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است» یا فرمانروای پهلوانان باشد. خشایارشا در زیشمار (سن) سی و چهار سالگی به پادشاهی رسید.
خَشایارشای بزرگ، فرنام به شاه شاهان پسر داریوش بزرگ و آتوسا دختر کوروش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی میان سالهای (۴۸۵ تا ۴۶۵ پیش از زایش) بود.
افسانه مردخای و استر
همانطور که می دانید سالانه یهودیان روزی به نام «پوریم» را جشن می گیرند که انگیزه ی این جشن، داستان استر می باشد و برخی معتقدند با دوران هخامنشیان و خشایارشا ارتباط پیدا می کند.
اما عده ای با تحریف علل و انگیزه های این جشن، مواردی نادرست را بیان می کنند و حتی بدون در نظر گرفتن سند و مدرک قابل قبول، «سیزده به در» را ناشی از این روز می دانند. اما به نظر می رسد همه این موارد نادرست است.
در ادامه سعی بر آن است تا این موضوع را به صورت جزئی تر، با در نظر گرفتن منابع و مدارک بررسی کنیم. خواهیم دید که داستان استر از نظر تاریخی قابل اثبات نیست و همچنین جشن سیزده به در هیچ ربطی به این داستان و جشن پوریم ندارد و حتی تاریخ برگزاری پوریم با جشن سیزده به در، متفاوت است.
جنگ ماراتن
نبرد داریوش اول با یونانیان
«ماراتن»: Marathon در اصل نام دهکده اى است در یونان و در آن محل بود که یونانیها بر ایرانیان فاتح آمدند، در ۴۹۰ قبل از میلاد نخستین کسى که خبر این فتح را از آن دهکده به آتن برد قهرمان شناخته شد و هم اکنون به یاد او و آن واقعه است که دو ماراتن از بازیهاى اساسى المپیک است و آن وقت کدامیک از ما مى دانیم که «آریابرزن» که بود و در تنگ تکاب فارس یا نمى دانم در کجاى دیگر مى توانست باشد. در مقابل اسکندر و سربازانش چه رشادتها کرد و چه جانبازیها.
با این مقدمه کوتاه، اکنون به علل و تشریح این نبرد مى پردازیم که به باور مورخان غربى اولین نبرد سرنوشت ساز تاریخ بشر است.
