ایل چهاردولی

 

ایل چهاردولی در منطقه چهاردولی شهرستان شاهین‌دژ در جنوب آذربایجان غربی و شهرستان قروه در جنوب شرقی استان کردستان و شهرستان اسدآباد در غرب استان همدان و استان ایلام ساکن هستند و با زبان لکی صحبت می‌کنند.

نام ایل چاردولی منسوب به ایلات چرداولی در چرداول در استان ایلام است و منشا آنان نیز از ایلات بخش چرداول ایلام است.

تاریخچه چهاردولی‌ها

بنا بر تاریخ مردوخ کردستانی، فارسنامه، سر پرسی سایکس و شرفنامه، چهاردولی‌ها از طوایف شیعی لک بوده اند که به همراه ایل شاملو و ایل استاجلو، و... به یاری شاه اسماعیل صفوی شتافتند.

دیرتر کریم خان زند از طایفه زند که خود از تیره لک بوده است، بنیان سلسله زندیان را گذارد. گروهی از فیلی‌ها در زمان کریم‌خان زند او را تا فارس همراهی کردند و در همانجا ساکن شدند. این طایفه یس از کریم خان از بیم کینه اقامحمدخان قاجار بمرور در ایل قشقایی ادغام گردیدند و تدریجاً به زبان ترکی قشقایی تکلم کردند.

طوایف چهاردولی

لک‌ها از طوایف قدیم ایران هستند. این طوایف با جماعت مخلوطه به خود ۳۶ طایفه اند مانند (چهاردولی ها، ورمه زیاری‌های زرینه، ورمه زیاری‌های مرده در، بِزَنی ها، گروس ها، گلباغی ها، زندی‌ها و...) ۵۰۰۰۰ هزار خانوار تخمین زده شده اند.

ایل چهاردولی ساکن شهرستان شاهین‌دژ و شهرستان قروه و شهرستان اسدآباد هستند. شهرستان قروه در جنوب شرقی استان کردستان قرار گرفته و از شرق به استان همدان و از جنوب به استان کرمانشاه محدود است. شهرستان قروه از شمال به دهستان اسفندآباد همین بخش، از خاور به بخش سیمینه رود، از جنوب به بخش اسدآباد و از باختر به بخش سنقر و کلیائی از شهرستان کرمانشاهان می پیوندد.

چهاردولی‌ها در آذربایجان غربی

چهاردولی‌ها در دهستان چهاردولی و شهرستان شاهین‌دژ در جنوب آذربایجان غربی ساکن هستند. موقعیت آن کوهستانی است . قراء دهستان از چشمه سارها و قنات و آبهای برف و باران آبیاری میشود. محصول عمده اش غلات و لبنیات است . شغل ساکنین قراء دهستان کشاورزی و گله داری، و صنایع دستی و جاجیم وجوراب بافی است . دهستان چهاردولی از 51 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و روی هم رفته 10190 تن سکنه دارد. راه شوسه میاندوآب به شاهین دژ از قسمت جنوب باختری این دهستان عبور میکند. ابنیه قدیمی این دهستان به شرح زیر است : در قریه چچک لو خرابه‌های سه قلعه و آثار شهر هلاکوخان باقی است .در قریه ی ینگی ارخ نیز تپه ی باستانی "شیطان تختی " وجود دارد که در آن آثاری مر بوط به هزاره ی پیش از میلاد مشاهده شده است. در قریه فتور خرابه‌های قلعه ساری داش و در قریه خلج قلعه جرم داش و در قریه خوشانی بالا غار بزرگی است که بیشتر اهالی آثار مزبور را منسوب به دوره مغول میدانند. مرکز دهستان قریه محمودجیق میباشد.

چهاردولی‌ها در استان کردستان

چهاردولی‌ها در شهرستان قروه در جنوب شرقی استان کردستان ساکن بخش چهاردولی هستند. هوای دهستان سردسیر است . (زمستان طولانی، تابستان معتدل ). آبادیهای دهستان از چشمه آبیاری میشود. و محصول عمده آن غلات و لبنیات است . ارتفاعات در باختر این دهستان کوههای شمالی و خاوری بخش سنقر کلیائی و کوههای جنوبی دهستان اسفندآباد واقع است و خرسرنه - سنگ سوراخ - بنصیری نامیده میشوند. ارتفاع قله خرسرنه 2567، سنگ سوراخ 2927 و بنصیر 2802 گز است . کوههای دهستان خدابنده لو در خاور دهستان کشیده شده و به سلسله اصلی الوند متصل میگردد. گردنه همه کسی بین قروه و همدان پست‌ترین نقطه کوه مذکور می‌باشد و ارتفاع آن 2165 گز است .

رودخانه مهمی در این دهستان وجود ندارد. تنها رودخانه کوچک شیروانه و تکیه است که از ارتفاعات باختری سرچشمه گرفته به طرف شمال جریان پیدا میکندو به رودخانه شور می پیوندد. آب رودخانه‌های کوچک دیگر دهستان که در بهار و مواقع بارندگی زنده و آب دارند به رودخانه بالا منتهی میشوند. دهستان چهاردولی از 31 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و 12000 تن سکنه دارد و قریه‌های مهم آن عبارت است از: صندوق آباد، نارنجک، آقبلاغ، باباشیداله، گندآب بالا و پائین. راه شوسه سنندج به همدان از وسط دهستان میگذرد. آبادیهای ناظم آباد دوسر، وی نسار، و داش بلاغ این دهستان کنار راه شوسه واقع شده اند.

چهاردولی‌ها در استان همدان

چهاردولی‌ها در شهرستان اسدآباد در غرب استان همدان ساکن هستند. زبان مردم این شهرستان زبان لکی نظیر ساکنین شهرستانهای لک نشین مجاور، یعنی ملایر، نهاوند و به خصوص تویسرکان است. روستاهای نسبتاً زیادی در اطراف شهر اسدآباد پراکنده اند. اهالی این روستاها عمدتاً به زبان‌های لکی و کردی و ترکی صحبت می کنند.

چهاردولی اسدآباد یکی از دهستانهای چهارگانه شهرستان اسدآباد است. این دهستان در شمال بخش واقع شده و از شمال به دهستان چهاردولی بخش قروه، از جنوب به دهستان جلگه افشار، از خاوربه کوه آلماقولاغ و از جانب باختر به دهستان کلیائی اسدآباد محدود است . قسمت مرکزی شمال دهستان دشت، و جنوب باختر و خاور آن کوهستانی است . سردسیر است . زمستانهای آن طولانی و تابستان‌های آن معتدل است . قریه‌های کوهستانی از چشمه‌ها و قریه هائی که در دشت واقع اند ازرودخانه شهاب آبیاری میشوند. محصول عمده دهستان : غلات، حبوبات، پیاز، توتون و لبنیات است . این دهستان از 27 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و جمعیت آن در حدود 8 هزار نفر است . مرکز دهستان آبادی چنار عباسخان و قراء مهم آن : کمک، پیرملو، ایوراع، قره بلاغ، آهوتپه، حسن آباد میباشد.

منبع

• فرهنگ جغرافیایی ایران ج.5، ﺣﺴﻨﻌلی ﺭﺯﻡﺁﺭﺍ، ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﺩﺍﻳﺮﻩ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎیی ﺳﺘﺎﺩ ﺍﺭﺗﺶ
• فارس و جنگ بین‌الملل. نوشته ادمیت.