زاد روز و آثار زرتشت
تولد زرتشت به روایت دکتر فرهنگ مهر
4-1- اگر چه محل و تاریخ تولد زرتشت، به طور دقیق، معلوم نیست، به نظر می‌آید که ظهور او بعد از 1380 و پیش از 490 یا 480 پیش از میلاد بوده است. زیرا از یک سو در صلح‌نامه‌ای که میان پادشاه هیتیت ( Hittite ) ها و پادشاه میتانی ( Mitani ) در سال 1380 پیش از میلاد بسته شده و لوحه‌ی آن در سال 1907 میلادی در بوغازکوی کشف شده است، هنوز نام خدایان هند و ایران، مانند ایندرا ( Indra )، میترا ( Mitra )، ورونه ( Varuna ) و جز اینها با هم آورده شده است و چون با ظهور زرتشت رواج آیین او، خدایان هند به نام دَئِوَ ( Daحva ) یا خدایان بیگانه نامیده می‌شوند و اهورمزد خدای یگانه است، پس به نظر می‌آید که در تاریخ 1380 پیش از میلاد یا زرتشت هنوز ظهور نکرده بود و یا آیین او هنوز در غرب ایران رواج نداشته است. از سوی دیگر، در تقویمی که به خط یونانی نوشته شده و نسخه‌ای از آن در کاپادوس( Gappadoce ) آسیای کوچک به دست آمده است، نام ماه‌های زرتشتی، اردیبهشت، خرداد... تا اسفند، ثبت شده است. پس در زمان نوشته شدن این نسخه‌ی تقویم، یعنی کم یا بیش در 490 یا 480 پیش از میلاد، آیین زرتشت در مغرب ایران رواج داشته است - یعنی زمان ظهور زرتشت پیش از این تاریخ است. از روی قرینه‌های تاریخی نظیر این دو قرینه، که برای نمونه آورده شد، ایران‌شناسان، زمان گوید زرتشت را در فاصله هزار تا 600 پیش از میلاد می‌گیرند و در همه صورت، سخن او که به نام گاثا ( Gatha ) ها ، یعنی سرودها، معروف است، از دوران اول تاریخ فلسفه است.
آثار زرتشت
4-2- سخن زرتشت، در مجموعه‌ای از اوستا که به نام یسنا ( Yasn )ها معروف است محفوظ مانده است: از یسنا 28 تا 34 و از یسنا 43 تا یسنا 53، روی هم 17 قطعه شعر هجایی، که هر قطعه دارای چندین بند است.
از باستانی بودن زبان گاثاها و ممتاز بودن موضوع آن از دیگر قسمتهای اوستا، معلوم می‌شود که آنها گفته‌ی خود زرتشت‌اند. در این گفتارها زرتشت می‌کوشد هنرهای اخلاقی را به انسان بیاموزد و به زبانی بسیار ساده، ولی آسمانی، شرح می‌دهد که در جنگ ازلی که میان نیکی و دروغ در کار است، نیروهای دروغ در تلاش از میان بردن زندگانی‌اند. تکلیف انسان در این، پیشتیبانی از نیک یعنی نگهداری زندگانی است و با حفظ زندگانی، به خودی خود، جنگ میان نیک و دروغ با پیروزی نیکی پایان می‌یابد.
