دیصانیان‌

دیصانیان‌ به‌ روایت‌ شهرستانی‌

3-1- دیصان‌ در سریانی‌ «بار دیصان‌» نامیده‌ شده‌ است‌. «بار» در سریانی‌ به‌ معنی‌ «پسر» است‌. در عربی‌، علاوه‌ بر «دیصان‌»، «باردیصان‌» و «ابن‌ دیصان‌» هم‌ به‌ کار رفته‌ است‌. ابن‌ دیصان‌ در سال‌ 154 میلادی‌ در کنار رود دیصان‌، واقع‌ در بالای‌ شهر الرها، زاده‌ شد و حدود سال‌ 222 میلادی‌ در الرها درگذشت‌. وی‌ آیینی‌ از عرفان‌ سریانی‌ و کیهان‌شناسی‌ ایرانی‌ و فلسفه‌ی‌ یونانی‌ به‌ وجود آورد. پیروان‌ ابن‌دیصان‌ تا قرن‌ دهم‌ میلادی‌ در ایران‌ و چین‌ پراگنده‌ بودند.
 

مرقونیان‌

مرقونیان‌ به‌ روایت‌ شهرستانی‌

مرقیون‌ کیست‌؟ 

4-1- مرقیون‌ در سینوپ‌ ، واقع‌ در نزدیکی‌ آنکارا ، زاده‌ شد و حدود سال‌ 160 میلادی‌ درگذشت‌. مرقیون‌ به‌ دو خدا اعتقاد داشت‌: خدای‌ صاحب‌ عدل‌ عهد عقیق‌ و خدای‌ صاحب‌ فضل‌ عهد جدید. وی‌ خدای‌ صاحب‌ فضل‌ را بر خدای‌ صاحب‌ عدل‌، رجحان‌ می‌نهاد. مرقیون‌ دو کتاب‌، یکی‌ به‌ نام‌ انجیل‌ و دیگری‌ به‌ نام‌ تناقضات‌، براساس‌ انجیل‌ لوقا و نامه‌های‌ قدیس‌ پولس‌ نوشته‌ بوده‌ است‌. پیروان‌ مرقیون‌، با داشتن‌ کلیسای‌ خاص‌ خود، تا سده‌ی‌ دهم‌ میلادی‌ در شرق‌ و غرب‌ جهان‌ آن‌ روزگار پراکنده‌ بودند. 

کنتویان‌ که‌ بودند

کنتویان‌ به‌ روایت‌ شهرستانی‌

5-1- گروهی‌ از متکلمان‌ حکایت‌ کنند که‌ کنتویان‌ پندارند که‌ اصول‌ سه‌ است‌: آتش‌ و خاک‌ و آب‌. و همانا موجودات‌ از این‌ اصول‌ حادث‌ شده‌اند، نه‌ دو اصلی‌ که‌ ثنویه‌ اثبات‌ کرده‌اند. گویند: آتش‌ به‌ طبع‌ خیّر، نورانی‌ است‌. و آب‌ ضد آن‌ است‌ به‌ طبع‌، پس‌ هر چه‌ از خیر است‌ در این‌ جهان‌ از آتش‌ است‌، و آنچه‌ از شر است‌، از آب‌ است‌، و خاک‌ متوسط‌ است‌. و اینان‌، به‌ سبب‌ آنکه‌ آتش‌ علوی‌، نورانی‌، لطیف‌ است‌ و وجودی‌ جز بد و ممکن‌ نیست‌، و بقایی‌ بدون‌ امدادش‌ ناممکن‌، نسبت‌ به‌ آتش‌ شدیداً تعصب‌ می‌ورزند. و آب‌ در طبع‌ با او مخالف‌ است‌. پس‌ در عمل‌ با او مخالف‌ است‌ و خاک‌ میان‌ آن‌ دو متوسط‌ است‌. پس‌ ترکیب‌ جهان‌ از این‌ اصول‌ است‌. (گروهی‌ از کنتوریان‌، به‌ نام‌ روزه‌گرایان‌ یا صامیان‌، از طیبات‌ زرق‌ امساک‌ می‌کنند و به‌ عبادت‌ خدا می‌پردازند و در عباداتشان‌، برای‌ تعظیم‌ آتش‌، به‌ آن‌ رو می‌کنند و نیز از نکاح‌ و ذبائح‌ امساک‌ می‌کنند). 

رازی‌ به‌ روایت‌ استاد حلبی‌

محّمد زکریای‌ رازی‌

تازیان‌ و ایرانیان‌ 

1-1- اگر چه‌ ایران‌، تسلیم‌ تازیان‌ شد ولیکن‌ فرزندان‌ برومند این‌ سرزمین‌ که‌ با فرهنگ‌ باستانی‌ میهن‌ خود آشنایی‌ داشتند و زبان‌ و فرهنگ‌ و تاریخ‌ قوم‌ غالب‌ را نیز به‌ خوبی‌ می‌دانستند درصدد برآمدند که‌ هم‌ تازیان‌ را به‌ عظمت‌ فکری‌ پارسیان‌ و نیاکان‌ خویش‌ آگاه‌ کنند و هم‌، هم‌میهنان‌ خویش‌ را که‌ کم‌کم‌ داشتند آداب‌ و رسوم‌ پدران‌ را فراموش‌ می‌کردند- به‌ یاد تمدن‌ و فرهنگ‌ قدیم‌ خودشان‌ بیندازند از این‌ جماعت‌، یکی‌ که‌ از مردم‌ فیروزآباد فارس‌ بود که‌ پس‌ از پذیرفتن‌ دین‌ جدید به‌ نام‌ (عبداللّه‌) شناخته‌ شد او در این‌ کار همت‌ نمود و هر چه‌ می‌توانست‌ از کتب‌ ایرانی‌ و هندی‌ که‌ به‌ پهلوی‌ در آمده‌ بود، به‌ زبان‌ تازی‌ ترجمه‌ کرد و بدین‌ واسطه‌ هم‌ تمدن‌ قدیم‌ ایران‌ را زنده‌ کرد و به‌ یادها انداخت‌ و هم‌ اهمیت‌ ایرانیان‌ و مقام‌ آنان‌ را در تمدن‌ عالم‌ به‌ منصه‌ بروز و ظهور نشانید. و از آنجا بود که‌ برخلاف‌ دوره‌ی‌ امویان‌ که‌ در آن‌ اعراب‌ با تعصب‌ شدید به‌ شعر و تاریخ‌ و انساب‌ و آداب‌ خود پای‌ بند بودند و تحقیر و ظلم‌ را نسبت‌ به‌ ایرانیان‌ و رومیان‌ به‌ منتهی‌ درجه‌ی‌ شدت‌ خود رسانده‌ بودند، چون‌ در روزگار عباسیان‌ کم‌کم‌ از حالت‌ بدویت‌ و تنگ‌ نظری‌ بیرون‌ آمدند و به‌ شهر نشینی‌ خوگرفتند، دانستند که‌ غیر از شعر و حداء شتر (آوازی‌ که‌ شتران‌ را بدان‌ رانند) در دنیا علوم‌ دیگری‌ نیز وجود دارد، این‌ بود که‌ به‌ اقتباس‌ از علوم‌ و آداب‌ کشورهای‌ غیرعربی‌ پرداختند و هر کجا در مدارس‌ « حران‌ » و « جندی‌ شاپور » و دیگر حوزه‌های‌ علم‌ و دانشمندی‌ و یا صاحب‌ فضیلتی‌ سراغ‌ گرفتند، به‌ دور خود جمع‌ کردند و با صلات‌ و عطایای‌ بزرگ‌ بنواختند. 

محمد رازی‌ از منظر ماجه‌ فخری‌

رازی‌ از منظر ماجه‌ فخری‌ 

از کِنْدی‌ می‌آغازیم‌ که‌... 

2-1- بیداری‌ فلسفی‌ که‌ در پی‌ ورود فلسفه‌ی‌ یونانی‌، و مقارن‌ با ظهور روح‌ بحث‌ آزاد که‌ تا آن‌ زمان‌ ناشناخته‌ بود، پدید آمد سرانجام‌ بعضی‌ از عقاید اساسی‌ اسلامی‌ را در معرض‌ خطر قرار داد. متکلّمان‌ معتزله‌ که‌ با این‌ جریان‌ بحث‌ آزاد آشنایی‌ یافتند به‌ طور کلی‌ توانستند ضربه‌ی‌ فلسفه‌ی‌ اصالت‌ عقلی‌ یونانی‌ را که‌ موجد این‌ جریان‌ بود جذب‌ کنند. با این‌ همه‌، بعضی‌ از متفکران‌ آنها مانند نظّام‌ بزرگ‌ (متوفّی‌ در حدود 230/845) به‌ حکم‌ قوّت‌ نظر تجریدی‌ بر آن‌ شدند که‌ در جهت‌ مذهب‌ طبیعی‌ گام‌ بردارند، بی‌آنکه‌ عقیده‌ی‌ اسلامی‌ خود به‌ شئون‌ الهی‌ را از دست‌ بدهند یا در مفهوم‌ صحت‌ کلام‌ مُنْزَل‌ تردید کنند. (1) 

مقایسه‌ ابن‌طفیل‌ و رازی‌ در یک‌ نگاه‌

ابن‌طفیل‌

مقایسه‌ ابن‌طفیل‌ و رازی‌ در یک‌ نگاه‌ 
3-1- آنچه‌ به‌ وسیله‌ی‌ ابوبکربن‌محمدزکریای‌رازی‌ در قرن‌ چهارم‌ هجری‌ و در شرق‌ جهان‌ اسلام‌ با نوعی‌ جسارت‌ و گستاخی‌ مطرح‌ می‌گردد دو قرن‌ بعد از آن‌ در غرب‌ جهان‌ اسلام‌ به‌ وسیله‌ی‌ ابوبکربن‌ طفیل‌ با نوعی‌ ظرافت‌ و زیرکی‌ و در هاله‌ای‌ از ابهام‌ و پیچیدگی‌ صورت‌ وقوع‌ می‌یابد. 
پسر زکریای‌رازی‌ با صراحت‌ تمام‌ ادعا می‌کرد که‌ اگر مردم‌ به‌ مقتضای‌ عقل‌ خود عمل‌ کنند به‌ سعادت‌ خواهند رسید و دیگر نیازی‌ به‌ احکام‌ دین‌ نخواهند داشت‌. ولی‌ ابن‌ طفیل‌ هرگز به‌ این‌ درشتی‌ و بی‌پروایی‌ سخن‌ نمی‌گوید. او خلاصه‌ی‌ اندیشه‌های‌ خود را به‌ صورت‌ داستان‌ درآورده‌ و تحت‌ عنوان‌ حیّ بن‌یقظان‌ در قالبی‌ بدیع‌ و زیبا ارائه‌ کرده‌ است‌. 

دیدگاه فارابی درباره دین و فلسفه

• پرسش های فراوان درباره دیدگاه های فارابی 

فارابی چهره ای عجیب است . پیرامون گرایش های این فیلسوف نامدار ایرانی، نظرات متضاد وجود دارد. درباره تدین یا کفر وی، اقوال بسیار گفته شده و در خصوص توافق یا تضاد آرای او با آموزه های شریعت، میان صاحبنظران اختلاف نظر وجود دارد و به خصوص، ماهیت دینی یا فلسفی «رییس مدینه فاضله» که برخاسته از فلسفه سیاسی او بود، مورد مناقشه بسیار است؛ مناقشاتی از این قبیل: آیا حاکم مدینه، فیلسوف است یا نبی؟ منبع، موضوع و هدف معرفت او چیست؟ آیا او با فعل و انفعالاتی که در قوه ناطقه اش رخ می دهد ، «عقل هیولایی» اش را به «عقل مستفاد» مبدل می سازد و به وسیله براهین عقلانی، به «معرفت عقلی» یعنی شناخت ماهیت اشیاء نائل می آید و یا اینکه از طریق قوه متخیله اش ملهم شده و با «معرفت عملی»، به رابطه اشیاء و نتایج امور واقف می گردد؟ آیا در مخیله اهل مدینه فاضله، صوری محاکی می شود یا اینکه آنان با توسل به عقل نظری، به قوانین عالم علوی پی می برند؟ آیا منبع شناخت، عقل است یا وحی؟ آیا نظریه «نبوت» فارابی، با نظریه «فیلسوف-پادشاه» افلاطون سازگاری دارد و یا گرته برداری از آن است؟ 
سوالاتی از این قبیل که در شناخت مبانی و حیاتی و ماهیت دینی و یا منشاء یونانی مدینه مطرح می شود، منوط و مربوط به احراز دیدگاه فارابی نسبت به دین و دریافت ماهیت فلسفه او در رابطه با دیانت است و ما در اینجا دین را مورد کاووش قرار می دهیم . 

کاروانسرای رباط شرف

 

 

کاروانسرای رباط شرف در ۴۵ کیلومتری شهر سرخس واقع است.

در کهن‌ترین متون جغرافیای اسلامی از رباط به عنوان آبگینه یاد کرده‌اند.

 

رباط شرف، نام یک بنا است. این کاروانسرا به سبک معماری شیوه رازی ساخته گردیده، و نام معمار آن استاد محمد طرائقی سرخسی ذکر شده.

 

طبق مدارک و متون تاریخی بانی بنای فعلی شرف الدین ابوطاهربن سعدالدین عل القمی است که مدتی حکومت مرو را و سرانجام صدارت سلطان سنجررابرعهده داشت.

بنای رباط به سال ۵۴۹ قمری در زمان سلطان سنجرسلجوقی با مصالح آجر و گچ ساخته شده است و یکی از شاهکارهای هنر ایرانی به شمار می‌رود.

این بنا در حاشیه جاده قدیم نیشابور - سرخس (جاده ابریشم) و 6 کیلومتری جاده سرخس - مشهد قرار دارد.

حقوق زن در عهد ساسانی

کریستیان بارتلمه: زن در حقوق ساسانی 

تربیت علمی در میان زنان امپراطوری ساسانی شیوع داشته است. کتاب حقوقی مادیکان هزار دادستان گزارشی را از نوشته یک قاضی محقق نقل می کند که وی را روزی، 5 زن در سر راهش به دادگاه نگه می دارند. یکی از زنان سوالاتی راجع به مسایل حقوقی مربوط به ضمانت و اهلیت می کند. قاضی مذکور یادآور می شود که نخست امتحان به خوبی برگزار شد لیکن در پاسخ آخرین سوال در جای خود ایستاده و هیچ کونه جوابی برای آن نمی دانستم. در این هنگام یکی از زنان، قدم پیش نهاده می گوید: 
استاد بیهوده به مغز خود فشار نیاورید و به آسانی بگویید: نمی دانم! و ضمنا می توانید پاسخ این سوال را در فلان کتاب بیابید. 
در اینجا ملاحظه می کنیم که حتی مطالعه و تحصیل علم حقوق در میان زنان عصر ساسانی بیگانه و نامأنوس نبوده است. و تصور نمی رود که این علاقه به مطالعه، در مورد رشته های عمومی تر و غیر اختصاصی تر کمتر موجود بوده است دختر می توانست به پدر و یا قیم خود اظهار دارد که از قبول ازدواج پیشنهادی او خودداری خواهد کرد، و پدر نیز ناگزیر از قبول سخن وی می گردید. 
بدین ترتیب، پدر مجاز نبوده است که دختر خود را به ازدواج مجبور کند و یا حتی هنگام اجتناب دختر خود از ازدواج، نمی توانسته است او را از ارث محروم سازد و یا به وسیله دیگری او را کیفر دهد... در مورد این گونه مسایل، مردم عصر ساسانی، کم تعصب و دارای سعه ی صدر و افق نظر و بینشی بلند بوده اند... زن می توانسته است در دادگاه به نفع خود اقامه دعوی کند... در موارد متعددی گزارش شده است که شوهری حق تصرف در قسمت معینی از اموال خانوادگی و یا بهای آن را صریحا به زن خود واگذار کرده است.... در یک مورد جالب دیگر می خوانیم که مردی با دو زن قرادادی می بندد که یک شرکت سهامی تجارتی تشکیل دهند و در این شرکت هر یک از سه طرف دارای حقوق برابر باشند به استثنای حق فسخ قرارداد که از مرد باقی می ماند از آنچه که منابع و مآخذ ما با اطمینان خاطر در اختیار ما می گذارند، می توانید ملاحظه کنید که زن در امپراطوری ساسانی، جدا راه تعالی و استقلال حقوقی خود را می پیموده و نیز بخش بزرگی از این راه را در پشت سر داشته است. 

برگرفته از

پایگاه پژوهشی هخامنشیان 
 

زن در دوره ساسانی

زن در دوره ساسانی 

ساسانیان مظلومترین سلسله تاریخ ایران هستند به این دلیل که با سقوط آنها، سقوط ایران هم آغاز میشود و دلخوریها متوجه آنان میگردد. این که می گویند ساسانیان در تاریخ دست برده‌اند درست نیست و نسخه‌های تاریخی این حکومت، منابع اندیشمندان ایرانی آن دوران بوده است. ساسانیان تعصبات دینی نداشتند، به عنوان مثال در دانشگاه «جندی شاپور» مسیحیان نیز درس میخواندند و فردوسی هم در شاهنامه از این حکومت تعریف کرده است. اختلاف طبقاتی در زمان ساسانیان وجود نداشته و برپایه منابع تاریخی، خواندن و نوشتن برای همه آزاد بوده است. اردشیر بابکان نظام نوینی را در این سلسله ایجاد میکند که از ایران وارد غرب می شود. اقتصاد ساسانیان ترکیبی از سرمایه داری و سوسیالیسم بود و نکته بسیار جالب این است که همه مردم بیمه بودند، بدون این که حق بیمه و عوارض پرداخت کنند. 
عصر ساسانی از درخشانترین دوران تاریخ ایران است. در هنگام فرمانروایی ساسانیان، زن ایرانی از ارج و پایداشت والایی برخوردار بود. تحصیل و کار برای زنان آزاد بوده است. «گردیه» خواهر «بهرام چوبین» به سپهسالاری و نیز فرمانروایی قلمرو ری رسید. دو بانو: آزرمدخت و پوراندخت بر تخت شاهنشاهی ایران زمین نشستند. در داستان ها، بارها میبینیم که شاه ساسانی به گونه ای ناشناس در خانه شبان یا کشاورز مهمان بوده و از میان همین مردم، دختری به زنی گرفته وبعدها فرزندی که از همان دخترشبان یا کشاورز به دنیا آمده بود، به پادشاهی ایران برگزیده می شد. قباد با دختر یکی از دهقانان اهواز زناشویی می کند و کسرا (انوشیروان) زاده میشود.