نبرد‌کوروش‌بزرگ با کرزوس
در بهار سال ۵۴۵ پیش از میلاد کرزوس با سپاه خود راه خاور را در پیش گرفت و از رود هالیس (قزل‌ایرماق) گذشت و کاپادوکیه را تسخیر کرد. در این فاصله ماه اکتبر فرا رسید و کوروش از ماد و از راه ارمنستان خود را به منطقه پتریا رساند و نبرد سختی بین طرفین درگرفت که بی‌نتیجه پایان یافت.
پیدایش اَنشیه
همانند بسیاری از دانش ها و نوآوری هایی که در جهان برای نخستین بار پدید آمد، سازمان جاسوسی نیز در سده ها پیش به فرمان داریوش بزرگ پاگرفته است که در آن زمان به «چشم و گوش» نامور بودند. داریوش سامانه ای را پدید آورد به نام پیک و براستی همانند سامانه پستی یا پیامرسانی تند بوده است که در آن ، اَنشیه ها (جاسوسان) گفتارها را پرشتاب گرد آوری کرده و به سازمان گزارش‌های داریوش می رساندند و از روزگار پادشاهی وی، دستگاه آگاهی و پیام رسانی ، با نام «چشم و گوش شاه» پا به میدان نهاد و این سازمان سازمند با گماشتن کارگزارانی در دورترین جاهای شاهنشاهی، کار بازرسی بر رویدادهای گوناگون کشور را به گونه‌ای درنیافتنی و کارآمد، انجام می داد. کارایی این سامانه به اندازه ای بود تا کنون نیز از آن بهره برده میشود.
دانش آموزی کودکان روزگار هخامنشی
در دوران باستان در مورد کودکان چه فکری می شده و با آنها چطور رفتار می شده؟ زندگی آنها چه مقدار با کودکان امروز متفاوت بوده است؟چطور آنها تربیت می شدند و آموزش میدنند که چطور رفتار کنند؟ تاریخ دوران کودکی در ایران باستان زیاد مورد توجه قرار نگرفته است . این به این دلیل می باشد که اطلاعات بسیار اندکی در دست است. با این وجود برخی جزئیات جالب موجود است که می 1605;ورد کودکان داریم صرفاً در قرن 17و 18 در شرف شکل گرفتن بوده است. او اظهار داشت که پیش از آن دیدگاههای والدین و جوامع با نگاه امروزه ما متفاوت بوده است.لازم به بیان این نکته نمی باشد که این کتاب میزان قابل ملاحظه ای توجه، مرور و نقد دریافت کرده است.
رفتار با زنان یونانی ها
یکی از راستینگی‌ها دیگر درباره‌ی گشایش یونان ارجی است که ایرانیان به زنان یونانیان گذاشتند و به پیروی از آیین دیرینشان به زنان کشور شکست خورده دست درازی ننمودند.
سربازان ایرانی در راه لشگر کشی به یونان، دست کم یک سال و به گفتاری بیش از یک سال از زن های خود دور بودند و بیشتر آنها جوان به شمار می‌آمدند و در دوره‌ای از زندگی به سر می بردند که مردان بشدت گراینده به زن میشود.
گشایش آتن
داریوش یکم در واپسین سالهای زندگی خود می‌خواست برای کینخواهی و تاوان گیری از یونانیان برای به تاراج بردن و به آتش کشیدن سارد پایتخت لیدیه که بخشی از ایران در آن روزگار بود، به یونان لشگر کشی نماید، ولی مرگ نگذاشت این کار ار انجام دهد. پس از او پسر وی خشایارشا در پی آن بر آمد که داد خواهی و کار پدر را به سرانجام برساند و به آتن لشگرکشی نماید.
دین در زمان هخامنشیان
در سرآغاز زمانه ماد ها مرد آیین گذار بزرگی به نام زرتشت در سرزمین های ایران خاوری آئینی بر پایه یکتا پرستی پدیدار نموده بود، زرتشت پیامبر ایران باستان بود که مزدیسنا را بنیان گذاشت. برای زایش وی زمانی میان ۱۰۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش از زایش مسیح را گمانه زده‌اند. مزدیسنای کنونی نزدیک به پنج سده دین هنجارین ایران نیز بوده است. در روزگار هخامنشیان دین بیشتر مردم (نه تمامی آنها) زرتشتی بوده است.
نظام پولی و بانکداری هخامنشیان
همانند بسیاری از کارهایی که برای نخستسن بار در ایران پدید آمده است، سامانه و ساز و کار پولی و بانکی نیز در ایران باستان هتا پیش از آغاز خاندان هخامنشی، به گونه ساده هستی داشته، و این اگرچه در در دست شاهزادگان و زیگورات ها بوده است، ولی همزمان با توانمندی شاهنشاهی هخامنشیان، و به پادشاهی رسیدن کوروش بازرگانی ایران درون گام نوینی شد.
کوروش بزرگ
کوروش بزرگ، ابر مرد ایران زمین، شاهنشاه بی همتا، فرمانروایی یکتا، یگانه اختر پرفروغ آسمان کهن نگاری جهان، شاه انشان، پسر بهشت در اوستا، سیروس تورات، سایروس انجیل، ذوالقرنین افسانه ای قرآن، رهاننده یهودیان، پدر سرزمین ایرانیان، بخشنده پر آوازه، توانگر بی اندازه، نخستین بنیان گذار فرمان حقوق‌بشر، نخستین دادگستر گیتی، بنیانگر نخستین شاهنشاهی چند سرزمینی، آزادساز و رهاننده برده ها و در بندیان، بنیان گذار فرمان روایی نامور و با شکوه هخامنشیان، نخستین پادشاه شاهنشاهی هخامنشیان می باشد.
شاهنشاهی هخامنشی
در اینجا کوشش بر این داریم تا نگاهی کوتاه، کارآمد و سودمند به زندگانی و برخی کار های انجام شده در زمانه هخامنشان بویژه چند تن از شاهان نخستین این شاهنشاهی پرآوازه داشته باشیم. زندگی مردمان آن زمان دستخوش دگرگونی های بسیاری بود، هخامنشیان آرامش و آسودگی و شهرنشینی را برای مردمان روزگار خود به ارمغان آورده اند.
هخامنشیان خاندان پرآوازه ای بودند که برای نخستین بار بر سراسر ایران و بی‌گمان بر بخش پهناوری از جهان فرمانروایی می کردند. کارسازی هخامنشیان بر فرمانروایی های آینده و همچنین به دانش آدمیان و پیشرفت شهریگری بر کسی پوشیده نمی باشد و مردمان کنونی بسیاری از داشته های خود را وام‌دار هخامنشیان می باشند.
کوروش بزرگ
کوروش دوم که به کوروش بزرگ سرشناس است، بنیان‌گذار و نخستین شاه شاهنشاهی هخامنشی بود که در بین سالهای ۵۵۹ تا ۵۲۹ پیش از میلاد، بر بخش‌های گسترده‌ای از آسیا فرمانروایی می‌کرد. کوروش در استوانه خود که در‌بابل شناسایی شده، خودش را «فرزند کمبوجیه، شاه بزرگ انشان، نواده کوروش، شاه بزرگ انشان، نواده چیش‌پیش، شاه بزرگ انشان، از خانواده‌ای که همیشه پادشاه بوده‌است» می شنایاند. به گفته هرودوت، کوروش تبار شاهانه داشته‌است و به‌جز کتزیاس، دیگر نویسندگان یونانی، ماندانا دختر آستیاگ را مادر کوروش دانسته‌اند و گزارش داده‌اند که کوروش دستاورد پیوند زناشویی کمبوجیه یکم و ماندانا بوده‌است. برخی از کهن‌نگاران امروزی این بازگویی را ارزشمند می‌دانند اما برخی دیگر باور دارند گسترش این داستان ریشه‌های رامیاری داشته‌است و هدفش این بوده که از بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی، مردی نیمه‌مادی بسازد تا مادها را با فرمانروایی پارس‌ها آشتی دهد و از پایه همبستگی میان ماندانا دختر آستیاگ و کوروش قائل نیستند و آن را افسانه می‌دانند.
درباره کودکی و جوانی کوروش و سالهای نخستین زندگی او گزاره‌های پرشماری هستی دارد؛ اگرچه هر یک سرگذشت زادروز وی را به داستان ویژه‌ای بازگویی کرده‌اند، ولی گزارشی که آنها درباره رخداد زایش کوروش بازگو نموده‌اند، بیشتر همانند افسانه‌است.
