ابزار هدایت به بالای صفحه

تارنمای تخصصی تاریخ ایران

راه در جهان یکی است و آن راه ؛ راستی است

تارنمای تخصصی تاریخ ایران

راه در جهان یکی است و آن راه ؛ راستی است

اسلایدر

۱۱۰ مطلب با موضوع «شاهنشاهی :: اشکانیان،ساسانیان» ثبت شده است

قرون‌ نخستین‌ ایران‌ پس‌ از اسلام‌

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۳۹ ب.ظ | ۰دیدگاه

دیدگاهی متفاوت‌ در مورد قرون‌ نخستین‌ ایران‌ پس‌ از اسلام‌

 

طرح‌ مسئله‌
یک‌ محقق‌ ایرانی‌ به‌ نام‌ خانم‌ نرگس‌ رضاقلی‌زاده‌ آهنگر دانش‌ آموخته‌ دانشگاه‌ الزهراءِ ایران‌، در تحقیقی‌ نشان‌ داده‌ است‌ که‌ مسلمان‌شدن‌ ایرانیان‌ که‌ گفته‌ می‌شد به‌ دلیل‌ شدت‌ ستم‌ و ظلم‌ ساسانیان‌، با سرعت‌ انجام‌ شده‌، تصادفاً خیلی‌ دیر مسلمان‌ شده‌اند؛ به‌ این‌ معنی‌ که‌ 5 قرن‌ تمام‌ مسلمان‌شدن‌ ایرانیان‌ طول‌ کشیده‌ است‌. تحقیق‌ خانم‌ رضاقلی‌زاده‌ آهنگر را در ادامه‌ می‌یابید. این‌ تحقیق‌ در شماره‌ 51 (پاییز 83) فصلنامه‌ علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ الزهرا آورده‌ شده‌ است‌. 

مقدمه‌
بسیاری‌ از مورخان‌ و پژوهش‌گران‌ داخلی‌ و خارج‌ درباره‌ امپراطوری‌ ساسانی‌ بر این‌ باورند. ساختار حکومت‌ ساسانی‌ به‌ گونه‌ای‌ بود که‌ ایرانیان‌ به‌ ویژه‌ اقلیتهای‌ مذهبی‌ در این‌ دوره‌ از آزادی‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ برخوردار نبودند. این‌ امر سبب‌ شد که‌ تا مردم‌ در برابر تهاجم‌ مسلمانان‌ مقاومتی‌ از خود نشان‌ ندهند که‌ پیامد آن‌ سقوط‌ سریع‌ ساسانیان‌ بود. 1 به‌ نوشته‌ زرین‌ کوب‌: «جامعه‌ ساسانی‌ قبل‌ آنکه‌ از بیرون‌ مورد تهدید واقع‌ شود از درون‌ آماده‌ انفجار بود.» 2 در چنین‌ شرایطی‌ دین‌ زردشت‌ هم‌ به‌ سبب‌ ظلم‌ و ستم‌ و فساد موبدان‌ پویایی‌ و حرکت‌ خویش‌ را از دست‌ داده‌ بود و هم‌ با روندروبه‌ رشد مذاهب‌ بودایی‌ در شرق‌ و مسیحیت‌ در غرب‌ توان‌ مقابله‌ نداشت‌ و اگر اسلام‌ وارد ایران‌ نمی‌شد، دیانت‌ حضرت‌ عیسی‌ (ع‌) ایران‌ را فتح‌ می‌کرد. 3 مؤلف‌ ادیان‌ آسیا می‌نویسد: «ظهور اسلام‌ موجب‌ دشه‌ تا عده‌ زیادی‌ به‌ این‌ دین‌ و تعداد بیشتری‌ به‌ مذهب‌ مسیحیت‌ گرایش‌ پیدا کردند.» 4 به‌ نظر می‌رسد برای‌ دستیابی‌ به‌ تحلیل‌ واقع‌بینانه‌ و با اتکا بر واقعیتهای‌ تاریخی‌ بررسی‌ دو موضوع‌ حایز اهمیت‌ است‌. یکی‌ آگاهی‌ از مرزهای‌ ایران‌ در عصر ساسانی‌ و دیگری‌ شناخت‌ جامعه‌ ایران‌ و مراکز زردشتی‌نشین‌ پس‌ از ورود اسلام‌ به‌ ایران‌. 

  • سوشیانت

چگونگی انتقال قدرت از ساسانیان به اعراب

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۲ ب.ظ | ۰دیدگاه

• تعریفی کلی از دوران انتقال

1ـ مراد از دوران انتقال دورانی که در آن قدرت سیاسی و نظامی دولت ساسانی به دولت خلفاء انتقال یافته نیست، بلکه مراد دورانی است که در آن ایران از جامعه ای زردشتی با همه ویژگیهای فکری و روحی آن به جامعه ای اسلامی با تمام خصوصیات عقیدتی آن تغییر یافته، هم چنین تلاشهای فکری و ذوقی اش از آن سو به این سو گرائیده، و هم ذخائر فرهنگ و تمدنش به این سو انتقال یافته است. دوران نخست بسی کوتاه بود و حداکثر در فاصله میان سقوط مدائن به دست اعراب و مرگ یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی که کمی بیش از پانزده سال طول کشید صورت گرفت، ولی دوران دوم چنین نبود. انتقال فکری و فرهنگی مردم ایران نتیجه طبیعی یک تحول مستمر در درون جامعه ایرانی بود که در اثر آن باورها مسیر دیگری پیمود، و معیارها به گونه ای دیگر درآمد، و ارزشها تغییر شکل یافت، و چنین تحولی چیزی نبود که با یک شکست نظامی یا انتقال حکومت از گروهی به گروه دیگر صورت پذیرد یا در مدتی کوتاه جامه عمل پوشد.
شاید میسر نباشد که برای این دوران آغاز و انجام ثابت و مشخصی تعیین نمود، ولی این را می توان گفت که این دوران از سالها پیش از سقوط دولت ساسانی، یعنی از همان روزگار پیغمبر اسلام و از همان وقتی آغاز شده که نخستین فرد ایرانی به اسلام گرویده و اصول و مبانی آن را پذیرفته و خود و دانش و بینش و ذخائر فکری و فرهنگی خویش را در خدمت آن نهاده، و تا وقتی ادامه یافته که این تحول درونی در طی نسلهای پی درپی همه یا اکثریت قاطع مردم این سرزمین را با قلمرو گسترده قدیم آن فرا گرفته و هوش و استعداد آنها را به خود معطوف داشته است.

  • سوشیانت

دلایل سقوط ساسانیان

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۲ ب.ظ | ۱دیدگاه

چرا ساسانیان سقوط کرد؟

نگاهی به چند اثر تاریخی از آن دوران

• پایتخت ایران شهر کجا بود؟
1- سورستان پایتخت ایران شهر بود و ایران شهر هم در ایران امروز با حد و مرزها و ویژگیهای کنون آن خلاصه نمیشد، بلکه ایرانی بود به مراتب گستردهتر از این، با سرزمین های دیگری در پیرامون آن که به گفته ابن بلخی «پارس دارالملک اصلی آن بودی و بلخ و مدائن هم بر آن قاعده دارالملک اصلی بودی و خزائن و ذخائر آنجا داشتندی و مایه لشکر ایران از آنجا برخاستی» (1) و ایران امروز تنها یکی از این سه دارالملک یعنی پارس را در خود دارد، آن هم نه چون دارالملک، بلخ در حال حاضر قصبه-ای است کم نام و نشان در کشوری به نام افغانستان و مداین ویرانه ای است در کشور دیگری به نام عراق.
سرزمین سورستان قدیم و عراق کنونی با طبیعت معتدل و زمین حاصلخیز و آب فراوان و آبراههای بزرگ خود از زمانهای بسیار قدیم که گذشته های بسیار دور آن در تاریکیهای تاریخ پوشیده مانده است، محل زندگی انسانها بوده و به همین سبب هم یکی از کانونهای تمدّن بشر شناخته شده است. تاریخ حکومتهای این سرزمین را به جز دوره هائی که بیشتر با زمین شناسی ارتباط می یابد از 2400 سال پیش ازمیلاد مسیح که عهد سومریان و اکادیان شروع شده می دانند. این تاریخ به دوره هائی چند تقسیم می شود که معروفترین آن در دوران قدیم دوره بابلی بوده که با فتح بابل پایتخت آن به دست کورش هخامنشی و انقراض آن دولت پایان یافته و دوره ایرانی آن شروع شده و از همان تاریخ یعنی از سال 539 پیش از میلاد مسیح که در قلمرو حکومت ایران درآمده و یکی از مناطق دوازده گانه ایرانشهر گردیده تا سال 639 میلادی که همچون مناطق دیگر ایران در حوزه اسلام و حکومت خلفا در آمده، نزدیک به دوازده قرن جزئی از ایرانشهر به شمار می رفته و پس از این تاریخ هم در دوران اسلامی همچنان جزئی از جامعه و سرزمین های ایرانی شمرده می شده و تا قرنهای اخیر سرنوشت آن در مراحل مختلفی که بر آن گذشته از سرنوشت ایران در مراحل مختلفش جدا نبوده است.

  • سوشیانت

ساسانیان‌؛ نخستین‌ تجربه‌ حکومت‌ دینی‌

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۱ ب.ظ | ۰دیدگاه

ساسانیان‌؛ نخستین‌ تجربه‌ حکومت‌ دینی‌

لشکرکشیهای‌ اردشیر پاپکان‌

 قدرت‌ تازه‌ای‌ که‌ با پیروزی‌ نهایی‌ اردشیر پاپکان‌ (اردشیر) بر اردوان‌ پنجم‌ در سرزمین‌ پارس‌ جای‌ دولت‌ اشکانیان‌ را اشغال‌ کرد، واکنشی‌ در مقابل‌ نظام‌ ملوک‌ طوایفی‌ بود که‌ پادشاه‌ نوخاسته‌ی‌ پارس‌ آن‌ را میراث‌ «دُش‌ خوتائیه‌» اسکندر می‌دانست‌ و بدون‌ رهایی‌ از آن‌ احیای‌ مجدد حیثیت‌ ایران‌ قبل‌ از مقدونی‌ را، که‌ وی‌ به‌ جدّ خواستار آن‌ بود، غیرممکن‌ می‌یافت‌. برای‌ انداختن‌ این‌ ملوک‌ طوایفی‌ هم‌ ایجاد وحدت‌ و تمرکز لازم‌ بود و اردشیر برخلاف‌ پادشاهان‌ باستانی‌ (= هخامنشی‌) که‌ تسامح‌ را وسیله‌ی‌ ضروری‌ برای‌ تضمین‌ تحقق‌ این‌ امر می‌شمردند، استقرار یک‌ آیین‌ رسمی‌ و اتحاد بین‌ دین‌ و دولت‌ را در وجود شخص‌ فرمانروا شرط‌ لازم‌ می‌دید. دشواریهایی‌ که‌ در تمام‌ طول‌ مدت‌ فرمانروایی‌ ساسانیان‌، پادشاهان‌ این‌ سلسله‌ با موبدان‌ و مقامات‌ آتشگاه‌ پیدا کردند و گاه‌ به‌ شورش‌ و توطئه‌ و خلع‌ و قتل‌ هم‌ کشید، اشتباه‌ محاسبه‌ی‌ اردشیر را در ارزیابی‌ حاصل‌ این‌ اتّحاد نشان‌ داد. این‌ اشتباه‌ محاسبه‌ مخصوصاً از آنجا حاصل‌ شد که‌ دوران‌ ایجاد یک‌ امپراطوری‌ مستبد مذهبی‌ دیگر به‌ سر آمده‌ بود - و با اوضاع‌ جهانی‌ توافق‌ زیادی‌ نداشت‌.

  • سوشیانت

تاریخچه اشکانیان‌

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۱۴ ب.ظ | ۰دیدگاه

اشکانیان‌

به‌ سوی‌ انتقام‌ از اسکندر و یونانیان‌
12-1- هنگام‌ افول‌ دولت‌ سلوکیان‌ در سوریه‌ (ح‌64)، دولت‌ ارشکان‌ (اشکانیان‌) در پارت‌ (پارتیا، پهله‌) یک‌ دوران‌ تقریباً دویست‌ ساله‌ (ازح‌256) را پشت‌ سر گذاشته‌ بود و لااقل‌ در یک‌ قرن‌ اخیر آن‌ دیگر به‌ هیچ‌ وجه‌ از جهت‌ دولت‌ سلوکی‌ دغدغه‌ی‌ خاطری‌ نداشت‌ - چون‌ سلوکیها از ایران‌ به‌ سوریه‌ عقب‌ نشسته‌ بودند. حتی‌ این‌ دولت‌ در این‌ مدت‌ تدریجاً به‌ یک‌ امپراطوری‌ بالنسبه‌ پهناور تبدیل‌ شده‌ بود که‌ در آن‌ ایام‌ تقریباً جز دولت‌ روم‌ هیچ‌ قدرت‌ دیگری‌ با آن‌ طرف‌ نسبت‌ به‌ نظر نمی‌رسید. روم‌ هم‌ به‌ نظر اعجاب‌، احتیاط‌، و تا حدی‌ وحشت‌ به‌ آن‌ می‌نگریست‌.
دولت‌ پارت‌ در دنبال‌ شورش‌ سرکردگان‌ عشایر اپرنی‌ (پرنی‌) در مقابل‌ رفتار اهانت‌آمیز ساتراپ‌ مقدونی‌ ولایت‌ استوا (استوئنه‌) در حدود قوچان‌ کنونی‌ به‌ وجود آمد و از سرکشی‌ قوم‌ نسبت‌ به‌ فرمانروایی‌ بیگانه‌ی‌ مقدونی‌ آغاز شد. در پی‌ این‌ شورش‌ نه‌ فقط‌ ولایت‌ استوا به‌ دست‌ طوایف‌ داهه‌ (دهه‌) افتاد بکله‌ سرزمین‌ پارت‌ در جنوب‌ دره‌ی‌ اترک‌ هم‌ از نظارت‌ سلوکیها خارج‌ شد و با غلبه‌ی‌ عشایر داهه‌ و اپرنی‌ در آن‌ نواحی‌ خاندان‌ ارشک‌ سلطنت‌ خود را در همین‌ سرزمین‌ بنیاد کرده‌ بود. عشیره‌ی‌ اپرنی‌ که‌ نام‌ آن‌ تا مدتها بعد در اسم‌ قدیم‌ شهر نیشابور (ابرشهر) باقی‌ ماند،

  • سوشیانت

حقوق زن در عهد ساسانی

سوشیانت | يكشنبه, ۱۹ خرداد ۱۳۹۲، ۱۲:۴۷ ب.ظ | ۰دیدگاه

کریستیان بارتلمه: زن در حقوق ساسانی 

تربیت علمی در میان زنان امپراطوری ساسانی شیوع داشته است. کتاب حقوقی مادیکان هزار دادستان گزارشی را از نوشته یک قاضی محقق نقل می کند که وی را روزی، 5 زن در سر راهش به دادگاه نگه می دارند. یکی از زنان سوالاتی راجع به مسایل حقوقی مربوط به ضمانت و اهلیت می کند. قاضی مذکور یادآور می شود که نخست امتحان به خوبی برگزار شد لیکن در پاسخ آخرین سوال در جای خود ایستاده و هیچ کونه جوابی برای آن نمی دانستم. در این هنگام یکی از زنان، قدم پیش نهاده می گوید: 
استاد بیهوده به مغز خود فشار نیاورید و به آسانی بگویید: نمی دانم! و ضمنا می توانید پاسخ این سوال را در فلان کتاب بیابید. 
در اینجا ملاحظه می کنیم که حتی مطالعه و تحصیل علم حقوق در میان زنان عصر ساسانی بیگانه و نامأنوس نبوده است. و تصور نمی رود که این علاقه به مطالعه، در مورد رشته های عمومی تر و غیر اختصاصی تر کمتر موجود بوده است دختر می توانست به پدر و یا قیم خود اظهار دارد که از قبول ازدواج پیشنهادی او خودداری خواهد کرد، و پدر نیز ناگزیر از قبول سخن وی می گردید. 
بدین ترتیب، پدر مجاز نبوده است که دختر خود را به ازدواج مجبور کند و یا حتی هنگام اجتناب دختر خود از ازدواج، نمی توانسته است او را از ارث محروم سازد و یا به وسیله دیگری او را کیفر دهد... در مورد این گونه مسایل، مردم عصر ساسانی، کم تعصب و دارای سعه ی صدر و افق نظر و بینشی بلند بوده اند... زن می توانسته است در دادگاه به نفع خود اقامه دعوی کند... در موارد متعددی گزارش شده است که شوهری حق تصرف در قسمت معینی از اموال خانوادگی و یا بهای آن را صریحا به زن خود واگذار کرده است.... در یک مورد جالب دیگر می خوانیم که مردی با دو زن قرادادی می بندد که یک شرکت سهامی تجارتی تشکیل دهند و در این شرکت هر یک از سه طرف دارای حقوق برابر باشند به استثنای حق فسخ قرارداد که از مرد باقی می ماند از آنچه که منابع و مآخذ ما با اطمینان خاطر در اختیار ما می گذارند، می توانید ملاحظه کنید که زن در امپراطوری ساسانی، جدا راه تعالی و استقلال حقوقی خود را می پیموده و نیز بخش بزرگی از این راه را در پشت سر داشته است. 

برگرفته از

پایگاه پژوهشی هخامنشیان 
 

  • سوشیانت

زن در دوره ساسانی

سوشیانت | يكشنبه, ۱۹ خرداد ۱۳۹۲، ۱۲:۴۶ ب.ظ | ۰دیدگاه

زن در دوره ساسانی 

ساسانیان مظلومترین سلسله تاریخ ایران هستند به این دلیل که با سقوط آنها، سقوط ایران هم آغاز میشود و دلخوریها متوجه آنان میگردد. این که می گویند ساسانیان در تاریخ دست برده‌اند درست نیست و نسخه‌های تاریخی این حکومت، منابع اندیشمندان ایرانی آن دوران بوده است. ساسانیان تعصبات دینی نداشتند، به عنوان مثال در دانشگاه «جندی شاپور» مسیحیان نیز درس میخواندند و فردوسی هم در شاهنامه از این حکومت تعریف کرده است. اختلاف طبقاتی در زمان ساسانیان وجود نداشته و برپایه منابع تاریخی، خواندن و نوشتن برای همه آزاد بوده است. اردشیر بابکان نظام نوینی را در این سلسله ایجاد میکند که از ایران وارد غرب می شود. اقتصاد ساسانیان ترکیبی از سرمایه داری و سوسیالیسم بود و نکته بسیار جالب این است که همه مردم بیمه بودند، بدون این که حق بیمه و عوارض پرداخت کنند. 
عصر ساسانی از درخشانترین دوران تاریخ ایران است. در هنگام فرمانروایی ساسانیان، زن ایرانی از ارج و پایداشت والایی برخوردار بود. تحصیل و کار برای زنان آزاد بوده است. «گردیه» خواهر «بهرام چوبین» به سپهسالاری و نیز فرمانروایی قلمرو ری رسید. دو بانو: آزرمدخت و پوراندخت بر تخت شاهنشاهی ایران زمین نشستند. در داستان ها، بارها میبینیم که شاه ساسانی به گونه ای ناشناس در خانه شبان یا کشاورز مهمان بوده و از میان همین مردم، دختری به زنی گرفته وبعدها فرزندی که از همان دخترشبان یا کشاورز به دنیا آمده بود، به پادشاهی ایران برگزیده می شد. قباد با دختر یکی از دهقانان اهواز زناشویی می کند و کسرا (انوشیروان) زاده میشود. 

  • سوشیانت

بررسی علل پیروزی اعراب بر ساسانیان

سوشیانت | پنجشنبه, ۱۶ خرداد ۱۳۹۲، ۰۲:۵۶ ب.ظ | ۱دیدگاه

علل شکست ارتش ساسانی

 می‌گویند در زمان ظهور پیامبر بزرگ اسلام،ایران بزرگترین و قدرتمندترین کشور دنیا بود.بر اساس برآورد مرحوم سعید نفیسی جمعیت ایران بالغ بر140میلیون نفر بود.ایرانیان از نظر وسایل جنگی، سرباز و امکانات و تجهیزات دیگر، برتری فوق العاده ای نسبت به مسلمانان داشتند. در حالی که شمار تمام سربازان مسلمان در مرزهای روم و ایران از 60 هزار(کمتر از جمعیت یکی از صدها شهر ایران) تجاوز نمی‌کرد. سپاه مسلمانان از نظر آشنایی با فنون جنگی و در اختیار داشتن سازوبرگ نظامی در مقایسه با سربازان ایران،در سطح بسیار پایینی قرار داشتند.تعداد پیل سواران سپاه ایران از اسب سواران مسلمان بیشتر بود.جمعیت ناحیه حجاز و همه قبایل متحد آنان به اندازه جمعیت یکی از استان‌های ایران نبود.اما ارتش ایران با داشتن یک صدهزار جنگجوی ورزیده و تا دندان مسلح پس از چهار روز نبرد سخت و بی امان،رستم فرخزاد فرمانده معروف خود را به کشتن داد و در «قادسیه» شکست سختی خورد.

  • سوشیانت

بازرگانی در دوره ساسانی

سوشیانت | سه شنبه, ۷ خرداد ۱۳۹۲، ۰۱:۵۳ ب.ظ | ۰دیدگاه

تجارت در دوره ساسانیان

 

تمرکزگرایی دولت ساسانی تغییرات مهمی در تجارت آن دوره ایجاد کرد، علاوه بر آن استقلال شهرهای کاروانی سوریه و بین‌النهرین نیز از بین رفت. عموما بازرگانی تحت حکومت ساسانیان همراه با سلسله مراتب قانونی، به خوبی سازماندهی شده بود.

در اواخر سده چهارم میلادی تهاجم بدویان به آسیای مرکزی و ایران شرقی به طور قابل ملاحظه‌ای مانع تجارت در شرق شد. اما با این وجود ، توسعه دیوان سالاری پایدار در هر دو امپراتوری بیزانس و ساسانی و رشد اهمیت تجارت بین آن ها و همچنین تجارت با شرق دور به پیشرفت در طول دوره خسرو اول (79 _ 531 م) و جانشینانش کمک کرد.

در این مدت «سغدیان» فعال‌ترین بازرگانان جاده ابریشم بودند. چینی‌ها، میوه، شراب، آثار فلزی (به خصوص از آهن)، زره، ظروف شیشه‌ای و همه نوع سرگرمی‌های سغدی را وارد می‌کردند. برای مثال اسلوب و مضامین هنری ایران ساسانی با طرح طاووس نر و اسب‌های بالدار روبه‌روی هم بر جامه‌های کتان ظاهر شد که در آسیای مرکزی، چین و حتی ژاپن عمومیت داشت. با این وجود اشیای کمی از این نوع و با منشاء ایرانی باقی مانده است.

ساسانیان برای فروش کالا از مهرهای گلی استفاده می کردند.

  • سوشیانت

نقش رجب

سوشیانت | يكشنبه, ۵ خرداد ۱۳۹۲، ۰۳:۳۴ ب.ظ | ۰دیدگاه

 

نقش برجسته رجب در 50 کیلومتری شیراز و ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید قرار دارد
 

در این محوطه شماری نقش‌برجسته از زمان ساسانیان برجای مانده‌است. این کنده‌کاری‌ها پیرامون اردشیر اول، شاپور اول و کرتیر موبد هستند. آرایش و لباس آن دوره به وضوح مشخص هستند، اما نقش اهورامزدا و صورت شاهان ساسانی در حمله اعراب تخریب شده‌اند.

به نظر می رسد شاهان اشکانی علاقه چندانی به ایجاد نقش برجسته نداشتند و تنها نقش برجسته هایی از شاهان محلی در جنوب غربی ایران (اکثرا در خوزستان) برجای مانده است. با انقراض سلسله اشکانی و روی کار آمدن شاهنشاهی ساسانیان، ایجاد نقش برجسته بار دیگر رونق گرفت.

  • سوشیانت
تحلیل آمار سایت و وبلاگ